Milka Grgurova
1840–1924.Suprug | Matić, Konstantin Aleksić |
---|---|
Datum rođenja | 14. februar 1840. |
Datum smrti | 25. mart 1924. |
Veze |
Lična situacija
Milka Grgurova je rođena u imućnoj trgovačkoj porodici u Somboru. Uz nju, roditelji su imali još dve kćeri i sina. Kako je sama napisala, od detinjstva je znala da će biti samo glumica. U dvanaestoj godini, roditelji su je dali u ženski zavod za vaspitavanje (Zavedenije za vaspitanje i obrazovanje srpskih kćeri), gde se školovala tri godine. Sa petnaest godina vratila se kući, i to u vreme kada je njen otac doživeo bankrot. Izlazak iz krize otac je video samo u prodaji kuće u Somboru i celokupne trgovine bogatom trgovcu Matiću iz Sremskih Karlovaca, a uz to ,,bogati Matić“ je tražio i ruku njegove mlade, tek stasale kćeri, na šta je otac pristao. Sa nepunih šesnaest godina udaje se i prelazi u Sremske Karlovce, ali se tamo zadržava vrlo kratko. Po rođenju kćerke Evice, vraća se sa detetom u roditeljski dom, koji je sada bio na salašu, nedaleko od Sombora. Gostujući često kod strine Marije u Somboru, u čijoj kući je bila i bogata biblioteka, Milka Grgurova se samoobrazuje, a prilikom posete jednog diletantskog pozorišta prihvata ulogu i igra prvi put u predstavi, da bi u 23. godini, sa teško dobijenim dopuštenjem i blagoslovom roditelja, postala članica Srpkog narodnog pozorišta iz Novog Sada (koje je gostovalo širom Vojvodine i Slavonije tadašnje Austro-Ugarske carevine), i zaigrala u prvoj ulozi 1864. godine.
Gostovanjem ovog ansambla u Beogradu 1867-1868, i osnivanjem Narodnog pozorišta u Beogradu pod upravom Jovana Đorđevića, veći deo ansambla zajedno sa Milkom Grgurovom prelazi u Beograd, gde će na njegovoj pozornici skoro 40 godina ostvariti neke od reperezentativnih i kod publike i pozorišnih kritičara nezaboravnih uloga. Nazivana je „srpskom Sarom Bernar”, „nenadmašnom tragetkinjom” i ostvarila preko 500 uloga iz internacionalnog i domaćeg repertoara. U Beogradu je živela na Terazijama, sa sestrom Marom i kćerkom Evicom, a kada se ponovo udala (1882) za pukovnika Konstantina Aleksića, preselila se u Dobračinu br. 9. U periodu svog izuzetno srećnog i harmoničnog braka, započinje i književni rad Milke Grgureve, od 1894. godine kada je objavila prvu pripovetku. Podsticana od muža, a nakon njegove smrti, nadomeštajući njegov gubitak, Grgurova je napisala preko 50 pripovedaka rasutih po onovremenoj srpskoj periodici. Objavila je jedinu (mada je planirala više) zbirku pripovedaka 1897. Prevodila je sa francuskog i nemačkog jezika. Penzionisala se u 63. godini, 1902. godine, nakon punih 38 godina provedenih na sceni naša dva najstarija i najuglednija pozorišta. Umrla je u dubokoj starosti, u 84. godini, u sobici iza pozorišta kod Manježa, sama, siromašna i gotovo zaboravljena. Sahranjena je na Novom groblju, a nakon njene smrti naglo raste interes za njen život i delo.
Mesto rođenja | Sombor |
---|---|
Mesto boravka | Srbija |
Mesto smrti | Beograd |
Maternji jezik | srpski |
Bračni status | preudata |
Broj dece | 1 |
Imena dece | Evica |
Pol dece | F |
Obrazovanje | samouka i pohađala školu |
Profesionalna situacija
Kao izrazit dramski talenat, Milka Grgurova je zaigrala kao članica ansambla Srpskog narodnog pozorišta u 23. godini, prvu predstavu na gostovanju u Vinkovcima, 1864. godine. Od tada se nižu njeni glumački uspesi. Veoma podržavana od strane Jovana Đorđevića, osnivača Narodnog pozorišta u Beogradu i njegovog prvog upravnika, sa delom novosadskog ansambla prelazi 1868. u Beograd, u prvu namensku, novosagrađenu zgradu Narodnog pozorišta na Pozorišnom trgu (sagrađenu po zavetu i sa znatnim novčanim prilozima pok. kneza Mihaila) i ostaje njegova članica pune 34 godine. Ženskim likovima koje je tumačila vidno je podigla nivo profesionalne glume u našoj sredini, a na vrhuncu slave bila je u periodu 1870-1889, kada proslavlja 25-godišnjicu svoga umetničkog rada. Iako nije često imala razumevanja uprave za svoj rad (navedeni jubilej proslavila je u svom stanu, umesto u zgradi Pozorišta, što je bio presedan), Milka Grgurova je i dalje verno služila teatru. Tada je uporedo započeo i njen književni rad. Iako je njen književni rad naišao na odjek u onovremenoj srpskoj štampi, njen rukopis prve zbirke pripovedaka predat Kolarčevoj zadužbini ocenjen je negativno (dr Momčilo Ivanić). No, to Milku Grgurovu kao književnicu nije obeshrabrilo. Sama je objavila prvu zbirku pripovedaka sa samo dve priče (1897), dok je ostale priče u narednih nekoliko godina objavljivala sukcesivno po srpskoj periodici (od Brankovog kola, do mostarske Zore, u Luči, Domaćici, Srpkinji itd.). Njen književni rad i pripovedački opus još nije svestrano istražen, i dotaknut je samo uzgred u monografijama o njenom glumačkom stvaralaštvu. Milka Grgurova je sem pripovedaka, pisala i kraće putopise, autobiografske crtice, nekrologe i nekoliko polemičkih tekstova kao na pozorišnu kritiku. Penzionisala se pre vremena, zaboravljena, tako da je niko nije pozvao na 50-godišnjicu Narodnog pozorišta, 1909. godine. Poslednji put se pojavila na sceni 1912, na poziv Srpskog diletantskog pozorišnog društva iz Mostara. Ipak, doživela je počast da bude odlikovana ordenom Belog orla, koji joj je uručen nekoliko dana pred smrt. Sahranjena je uz najviše državne počasti, a brojnim nekrolozima novinara pridružili su se i stihovima najpoznatiji pesnici. Njen uljani portret načinio je Uroš Predić 1918. godine.
Autorku uredila Slavica Garonja Radovanac (septembar 2012).
Profesija | prevoditeljka, autorka proze/romana i glumica |
---|---|
Jezici na kojima je pisala | srpski |
Finansijski aspekti | plata |
Članstva | drugo |
Radovi
Monografije
- Pripovetke Milke Aleksić-Grgurove: I Vera, II, Đerdan od bisera 1897.
- Atentatorka Ilka 1911.
- Atentatorka Ilka i druge priče 2014.
Članci i drugi sastavni delovi
- Pismo Milke Grgurove povodom neobjektivne kritike u „Vidovdanu“, 8. mart 1870 1870.
- Odgovor povodom članka „Narodno pozorište“ u broju 8 „Videla“ od 1887 1887.
- Ljubomorstvo 1894.
- Nada 1894.
- Milo za drago 1895.
- Badnje veče 1896.
- Mati i kći 1896.
- Dve žene 1896.
- Dvije sestre 1897.
- Konstantin Aleksić 1897.
- U času opasnosti 1897.
- Nesretan slučaj 1898.
- Pred ikonom 1898.
- Moj prvi debi 1898.
- Sirotinjska majka 1898.
- Moderni način života 1898.
- Ukrađeno dete 1898.
- Božićna jelka 1899.
- U Zmajevu spomenicu 1899.
- Opasna prijateljica 1899.
- Slikar i njegova porodica 1899.
- Božidar 1899.
- Prolazni san 1899.
- Pavlova nevesta 1899.
- Ratari 1899.
- Lepa Tatijana 1900.
- Crna kuća 1900.
- Ciganka 1900.
- Preko ljestvica 1900.
- Crtice iz glumačkog života 1901.
- Tri prijatelja 1901.
- Iz inata 1901.
- Što dikla navikla 1901.
- Sve iz ljubomore 1902.
- Moj put u Mostar 1903.
- Porodica Smiljanićeva 1904.
- Tvrdica 1905.
- Štednja mladih oficira 1906.
- Dobrila 1906.
- O Ribarskoj Banji 1906.
- Koder 1907.
- Mara Bunjevka 1907.
- Vrlina pobeđuje 1908.
- Žur 1908.
- Porodični sud 1909.
- Pesniku 1909.
- Iskušenje 1909.
- Milijonareva ćerka 1910.
- Moja lepa saputnica 1910.
- Posle deset godina 1910.
- Autobiografija 1913.
- Pripovedačice : Milka K. Aleksić-Grgurova 1913.
- Ljubav jedne plemenite devojke 1914.
Neknjižna građa
- Dva pisma Milke Grgurove Jovanu Đorđeviću iz Vinkovaca i Broda 1864 i 1865.
- Četiri pisma Milke Grgurove Jovanu Đorđeviću, 1864. 1864.
- Četiri pisma J. Đorđeviću u kojem ga izveštava o smrti majke 1867.
- Pismo upućeno predsedniku Pozorišnog odbora 21. jula 1868. 1868.
- Dva pisma upravniku povodom angažmana njene sestre Mare Grgurove 1871.
- Pismo upućeno Knezu Milanu Obrenoviću, 12. juna 1873. 1873.
- Grupa glumaca se obraća Upravitelju Narodnog pozorišta, 23. decembra 1885. 1885.
- Pismo Upravi narodnog pozorišta 19. juna 1887. 1887.
- Pismo glumaca Narodnog pozorišta Ministru prosvete, 26. novembra 1890. 1890.
- Pismo Milke Grgurove od 10. avgusta 1895. 1895.
- Dva pisma uredniku lista „Ženski svet“ 20. februara 1905. i 26. 2. 1905. 1905.
- Pismo Upravniku Narodnog pozorišta – Ministru prosvete, 20. decembra 1911. oko penzija 1911.
Recepcija
Recepcija tokom života autorke
- Iz knjiga i života (1896)
- Kralj Milan o glumici Milki Grgurovoj (1912)
Recepcija nakon njene smrti
- Milka Grgurova (26.3.1924.)
- Naša žena u književnom stvaranju (1941)
- Milka Grgurova (1954)
- Sudbina jedne neštampane zbirke pripovedaka Milke Grgurove (1968)
- Milka Grgurova: naša najbolja, najslavnija tragetkinja druge polovine XIX veka, prevodilac i pripovedač (1980)
- Milka Grgurova: katalog izložbe (1990)
- Milka Grgurova (2001)
- Svitanja i suton Milke Grgurove (2003)
- Nenadmašna tragetkinja / život i stvaralaštvo Milke Grgurove povodom 170-godišnjice rođenja (2011)
- Značaj književnog stvaralaštva Milke Grgurove (1840-1924) (2014)
- Hronologija života i rada Milke Aleksić Grgurove (1840-1924) (2014.)
- Milka Grgurova - prilog pregledu pripovedne proze srpskih književnica s kraja 19. i početka 20. veka (2015)
- Srpske književnice iz prošlosti i problem kanonizacije: predlozi za prevazilaženje nekih društvenih problema (2015)