Vilhelmina Mina Karadžić Vukomanović
1828–1894.Suprug | Aleksa Vukomanović |
---|---|
Datum rođenja | 12. jul 1828. |
Datum smrti | 12. jun 1894. |
Veze |
Lična situacija
Vilhelmina Mina Karadžić rođena je 12. jula 1828. godine kao sedmo dete Vuka Karadžića i Ane Marije Kraus. Rođena je u Beču, a po krštenju u katoličkoj crkvi dobila je ime Vilhelmina. Zbog bolesti, od ukupno trinaestoro Vukove dece, detinjstvo i ranu mladost preživeli su samo Mina Karadžić i osam godina mlađi brat Dimitrije. Detinjstvo su joj obeležile neizvesnost i gubitak bližnjih.
1836–1839. Otac je od Mininog detinjstva uticao na njeno obrazovanje, te Mina sa šest godina počinje sa školovanjem kod kuće. Uči da čita i piše na nemačkom jeziku koji je bio primaran u njihovom domu, dok će srpski jezik naučiti tek sa petnaest godina. Sa osam godina roditelji je usmeravaju na privatne časove slikanja, klavira i stranih jezika (francuski i italijanski). Narednih godina Mina nastavlja sa učenjem stranih jezika i časovima slikanja i klavira.
1843. Sa petnaest godina po prvi put uči srpski jezik i počinje da piše poeziju i prozu, kao i da prevodi srpske narodne umotvorine na nemački jezik. Ipak glavna preokupacija joj je slikanje, te pohađa časove u ateljeima poznatih austrijskih slikara. U ovom periodu, uz učenje srpskog jezika, otac počinje da je uključuje u svoj rad, što će kasnije postati Minina glavna preokupacija.
1847. Mina ima devetnaest godina i počinje da uči i engleski jezik. U isto vreme preuzima na sebe vođenje očeve prepiske na stranim jezicim i počinje da ga prati na putovanjima po Evropi. U Veneciji joj se pruža mogućnost da poseti razne galerije, pošto joj je slikarstvo i dalje prioritet. U ovom periodu, obrazovana i talentovana, ali skromnog porekla, Mina nije imala izglede za dobrostojeću udaju. To se menja kada se verila sa medicinarom Florom Ognjevim, sinom ruskog spahije. Do venčanja ipak ne dolazi pošto Mina iz nepoznatog razloga raskida veridbu.
1849. Nastavlja da putuje sa ocem po Evropi i da upoznaje značajne ličnosti iz umetničkih i književnih krugova: Branko Radičević, Petar II Petrović Njegoš, Ludvig August Frankl (Ludwig August von Frankl), Jakob Grim (Jacob Grimm), Leopold fon Ranke (Leopold von Ranke), Pavel Jozef Šafarik (Pavel Jozef Šafárik). O ovim poznanstvima svedoče zapisi koje su književnici i umetnici ostavili u Mininom čuvenom spomenaru.
1850. Živi u Beču sa roditeljima i po prvi put putuje sa ocem u Srbiju kako bi dočekala Engleskinju Lujzu (Aleksandar) Ker i bila joj prevodilac. Na ovom putovanju Mina je vodila putne beleške koje je prevela i na francuski jezik. Iste godine u Srbiji upoznaje i pesnikinju Milicu Stojadinović Srpkinju. Milica Stojadinović postaje Vukova saradnica u prikupljanju narodnih pesama i pripovetki, kao i srpskih narodnih običaja i već naredne godine posećuje Minu u Beču.
1852. Svoje prevode srpskih narodnih pesama ustupa austrijskom pesniku i prijatelju Ludvigu Augustu Franklu, koji ih metrički obrađuje i objavljuje u Beču pod nazivom Gusle a zbirku posvećuje „gospođici Mini Karadžić”.
1853. Mina pati od „nervne bolesti”.
1855. Sa 27 godina Mina odustaje od udaje, posvećuje se očevom radu i usavršavanju u slikarstvu. Vuk pokušava da joj omogući stipendije u Parizu i Italiji radi školovanja.
1856. Mina ne uspeva da dobije stipendije i mimo znanja roditelja prihvata prosidbu Alekse Vukomanovića (1826–1859), bratanca kneginje Ljubice, lošeg zdravstvenog i finansijskog stanja ali Vukovog dugogodišnjeg pristalice i predanog profesora književnosti na beogradskom Liceju. Zbog pravoslavne vere i bolesti njenog verenika, Minini roditelji se ne slažu sa tim izborom i veridbom.
1858. U maju zajedno sa roditeljima dolazi iz Beča u Zemun, tada u sklopu Austrije, kako bi prešla u pravoslavlje i udala se. Venčanje je obavljeno u Sabornoj crkvi u Beogradu 18/30. maja. Mina sa suprugom Aleksom ostaje da živi u Beogradu u jednoj od kuća kneževske porodice Obrenović.
1859. U trideset prvoj godini rađa sina Janka, a tri meseca kasnije umire joj suprug Aleksa. Nakon muževljeve smrti Mina teško oboleva i suočava se sa finansijskim poteškoćama. Odbija ponudu kneginje Julije da ostane u Beogradu kao upraviteljka Više ženske škole i vraća se sa sinom i majkom u Beč.
1861. Sa sinom provodi leto u Beogradu gde joj je sahranjen suprug.
1864. Vuk umire u Beču i ostavlja velike dugove.
1865. Spori se sa bratom Dimitrijem oko očeve zaostavštine i uspeva da spreči odnošenje Vukove zaostavštine u Beograd. Istovremeno započinje sređivanje očevih radova i prepiski. Sa majkom i sinom živi u Beču od udovičke penzije koju joj brat Dimitrije neredovno dostavlja iz Beograda.
1874. Šalje šesnaetstogodišnjeg sina Janka u u Rusiju na školovanje i ostaje sama sa majkom.
1876. Umire joj majka. Mina ostaje sama u Beču.
1878. Sin Janko umire u Rusiji, u devetnaestoj godini iz nepoznatih razloga. Mina se povlači iz javnog života.
1879 - 1882. Vraća se poslovima oko Vukove zaostavštine u saradnji sa bratom.
1883. Umire Minin brat Dimitrije, tada u vojnoj službi u Rusiji. Mina nastavlja da se bavi očevom zaostavštinom i objavljuje je u Beču, Beogradu i Petrogradu.
1882. Ustupa Ministarstvu prosvete Srbije pravo na izdavanje Vukovih dela za doživotnu godišnju rentu od 6.000 dinara u zlatu.
1887. Prisustvuje jubilarnoj proslavi povodom stogodišnjice Vukovog rođenja u Beču.
1888. Vukovi posmrtni ostaci preneti su u Srbiju, a zbog kasnog obaveštenja, Mina nije prisustvovala proslavi povodom stogodišnjice Vukovog rođenja u Beogradu.
1894. Mina Karadžić umire u Beču 12. juna od uremije. Njeni posmrtni ostaci su preneti u Beograd i o državnom trošku sahranjena je pored muža i sina. Njihovi posmrtni ostaci kasnije su preneti u kriptu porodične crkve porodice Vukomanović u Savincu pored Gornjeg Milanovca.
Mesto rođenja | Beč |
---|---|
Mesto boravka | Austrija |
Mesto smrti | Beč |
Nacionalnost | srpska |
Maternji jezik | nemački |
Bračni status | udovica |
Broj dece | 1 |
Imena dece | Janko |
Pol dece | M (1) |
Socijalna klasa | srednja klasa |
Obrazovanje | obrazovana kod kuće |
Religija | katolicizam |
Profesionalna situacija
Vilhelmina (Mina) Karadžić prvobitno se obrazovala i bavila slikarstvom.
Slikarstvo je obeležilo period njene mladosti, a imala je i velike ambicije da nastavi školovanje u Francuskoj i Italiji, do čega nije došlo iz materijalnih razloga. Ostavila je preko pedeset radova, među kojima su ulja na platnu i crteži, a inspiraciju je pronalazila u važnim ličnostima srpske istorije, kao i među očevim bliskim poznanicima i saradnicima. Među njenim radovima nalaze se likovi Marka Kraljevića, njenog oca Vuka Karadžića, Sime Milutinovića, Milice Stojadinović Srpkinje, zatim portret austrijskog pesnika Ludviga Augusta Frankla, kao i autoportret i portret brata Dimitrija.
Pošto je u detinjstvu dobila solidno obrazovanje iz stranih jezika, Mina Karadžić, pored maternjeg nemačkog, sa petnaest godina počinje da uči i srpski jezik. U tom periodu piše pesme i sastave, a počinje i da prevodi na nemački srpske narodne umotvorine koje je njen otac prikupljao. U tom periodu Vuk Karadžić je polako uključuje u svoje poslove. Radeći uz oca, posvetila se književnom radu i prevođenju, ali nije zanemarila slikanje. Sa devetnaest godina počinje da uči engleski jezik i da vodi Vukovu korespondenciju na stranim jezicima, da ga prati na putovanjima, uređuje rukopise, prepisuje tekstove i vodi njegove administrativne poslove. Na putovanjima u Veneciju, Prag, Berlin i Drezden posećuje i galerije, ne zanemarujući slikarstvo, svoju prvobitnu preokupaciju. Među njenom zaostavštinom ostali su i stihovi sa autentičnim potpisom, među kojima je i pesma Das Herz (Srce), pesma od 39 stihova u pet strofa koju je Mina poklonila 1856. godine svome vereniku Aleksi Vukomanoviću.
1850. Putuje u Srbiju sa ocem, kako bi prevodila engleskinji Lujzi Ker. Sa tog putovanja ostale su beleške na francuskom jeziku koje je Mina vodila najverovatnije po želji same Lujze Ker. Vrednost ovih putopisnih zapisa ogleda se u njihovoj dokumentarnosti o Srbiji sredinom 19. veka. Beleške sa ovog putovanja prevedene su na srpski jezik i štampane 1895. godine u Sremskim Karlovcima u listu za književnost, zabavu i pouku Brankovo kolo pod naslovom „Nekoliko dana po Srbiji 1850. Putne beleške Mine Karajdžićeve“.
1852. Svoje prevode srpskih narodnih pesama na nemački jezik, u metričkom smislu verovatno još uvek sirove, ustupa austrijskom pesniku Ludvigu Augustu Franklu, koji ih metrički obrađuje i objavljuje u Beču pod svojim imenom u zbirci Gusle, posvećujući zbirku „gospođici Mini Karadžić“.
1854. Sa srpskog jezika prevodi na nemački Vukovu zbirku narodnih pripovedaka Volksmärchen der Serben koju Vuk objavljuje u Berlinu, a pored narodnih priča u zbirci se našlo i približno 1200 srpskih poslovica čiji je prevod takođe uradila Mina Karadžić. Predgovor za ovo izdanje napisao je Jakob Grim, a Mina Karadžić je navedena kao prevoditeljka.
1855–1859. Nakon izostanka materijalne pomoći iz Rusije, Mina ne uspeva da nastavi slikarsko školovanje u Francuskoj i Italiji, i 1856. godine prihvata prosidbu Alekse Vukomanovića. Nakon samo godinu dana braka i nekoliko meseci nakon rođenja sina Janka, Mina Karadžić ostaje udovica u izuzetno lošoj finansijskoj situaciji. Odbija ponudu kneginje Julije da stupi u službu kao upraviteljka Više ženske škole u Beogradu i vraća se u Beč.
1865. Po Vukovoj smrti 1864. godine, Mina Karadžić preuzima majčine poslove i zastupa je pred Vukovim korespondentima, dok u isto vreme započinje sređivanje njegove zaostavštine i prepiske. Odlučno se protivi da se sva Vukova dela prebace iz Beča u Srbiju i uspeva da sačuva Vukovu zaoštavštinu u Beču.
1873. Šalje molbu Srpskom ministarstvu prosvete za finansijsku pomoć kako bi mogla sama da štampa narodne pesme, ali njena molba ostaje bez odgovora.
1876–1877. Sređuje Vukovu zaostavštinu i zajedno sa bratom Dimitrijem počinje da je rasprodaje.
1878–1884. Mina se posvećuje aktivnostima oko sređivanja Vukovih spisa i zaostavštine i njihovom objavljivanju u Beču, Beogradu i Petrogradu. Nakon dugih pregovora, 1884. godine ustupa pravo na izdavanje Vukovih dela Ministarstvu prosvete Srbije u zamenu za doživotnu rentu.
1889–1894. Nastavlja sa radom na širenju Vukovog rada i uspostavlja razgranatu mrežu saradnika i gradova u kojima se koristi Vukov rad.
Izvori:
Dobrašinović, Golub. Mina Karadžić-Vukomanović. Beograd: Vukov i Dositejev muzej, 1974.
Đoković, Gordana. Mina Karadžić Vukomanović (1828-1894), selektivna bibliografija. Knjiženstvo, br. 1, 2011, dostupno na: http://www.knjizenstvo.rs/sr/casopisi/2011/bibliografije/mina-karadzic-vukomanovic-1828-1894-selektivna-bibliografija#gsc.tab=0
Jovičić, Juliana. Strategije i taktike uspešnih žena 19. veka. Novi Sad: Futura publikacije, 2012.
Podatke sakupila i autorku uredila: I.D.
Profesija | slikarka, prevoditeljka i autorka proze/romana |
---|---|
Jezici na kojima je pisala | nemački i srpski |
Radovi
Monografije
- Slikarska dela Mine Karadžić Vukomanović 1997.
- Pisma Mine Karadžić Vukomanović 1997.
- Spomenar Mine Karadžić 2004.
Članci i drugi sastavni delovi
- Branko Radičević 1877.
- Pismo uredniku „Orla“ 1878.
- Nekoliko dana po Srbiji 1850. 1895.
- Kćerka Vuka Karadžića o Branku 1924.
- Uspomene na Branka Radičevića 1947.
- Mina Karadžić – J. V. Šmitu 1970.
- Biografija V. S. Karadžića 1987.
- Sećanje na Branka 1997.
Recepcija
Recepcija tokom života autorke
- Volksmärchen der Serben : nebst einem Anhange von mehr als tausend serbischen Sprichwörtern / gesammelt und herausgegeben von Wuk Stephanowitsch Karadschitsch; ins Deutsche übersetzt von dessen Tochter Wilhelmine ; mit einer Vorrede von Jacob Grimm (1854)
- Recept za koljivo (2001)
Recepcija nakon njene smrti
- Mina Vukomanović [Slikovna građa] : slikarka, kći i saradnica Vuka Karadžića : (1828 Beč - 1894 Beč) (193?)
- Portret Mine Karadžić (Slikovna građa) (19??)
- Znameniti Srbi XIX. veka (1903)
- Mina Vukomanović [Slikovna građa] (1911)
- Naša žena u književnom stvaranju (1941)
- Njegoš i Mina Vukomanović-Karadžić (1951)
- Da li je "lik mladog Crnogorca" Brankov? (1956)
- Saradnja Ludviga Augusta Frankla sa Minom Karadžić na prevođenju srpskih narodnih pesama (1966)
- Iz spomenara nesuđenog Vukovog zeta Flora Ognjeva (1973)
- Mina Karadžić-Vukomanović (1974)
- Spomenar Mine Karadžić (1975)
- Veridba i razlaz Mine Karadžić s Florom Ognjevim : iz Vukovog porodičnog života (1975)
- Bavljenje knjigom Mine Karadžić-Vukomanović (1979)
- Nesretna ljubav Branka i Mine (1980)
- Minina tužbalica za Vukom Karadžićem : ("Klagelied um Wuk") (1982)
- Minina bilješka o smrti Vuka Karadžića (1982)
- Prepiska / Vuk Stefanović Karadžić, Milica Stojadinović, Vilhelmina Karadžić (1987)
- Prepiska (1987)
- Milica Vuk Mina (1987)
- Milica Stojadinović Srpkinja u prepisci sa Vukom Karadžićem (1987)
- Pisma kao vapaji : Prepiska Milica – Vuk – Mina (1988)
- Vuk i porodica (1988)
- Mina Karadžić Vukomanović 1828–1894 : Narodni muzej, Beograd (1994)
- Grk u narodnoj nošnji : nepoznati slikarski rad Mine Karadžić (1995)
- Portret Mine Karadžić (1995)
- Mina Karadžić Vukomanović : život i delo (1995)
- Vukova Mina (1997)
- Mina Karadžić-Vukomanović (1828–1894) : 170 godina od rođenja (1998)
- Kad si zvezda sele moja (2000)
- Polazišta: izbor iz radova Zorana Konstantinovića (2000)
- Žitija Katarine Ivanović, Mine Vukomanović Karadžić, Nadežde Petrović, Zore Petrović i Milene Pavlović Barili (2000)
- Pisma Lujze Ker Mini Karadžić (2002)
- Vilhelmina-Mina Karadžić Vukomanović : 1828–1894, Beograd, septembar-oktobar 2003., Beč, oktobar–novembar 2003 (2003)
- Dan je na izmaku : eseji i kritike (2004)
- Vukova Minka (2004)
- Mina Vukova : povodom 180-godišnjice rođenja Vilhelmine Karadžić-Vukomanović (1828–1894) (2009)
- Mina, Vukova kći (2010)
- Mina Karadžić Vukomanović (1828–1894), selektivna bibliografija (2011)
- Strategije i taktike uspešnih žena 19. veka: Na tragu zlatne decenije srpsko- nemačkih veza: Mina i Talfj u privatnoj prepisci (2012)
- ...kada sazremo kao kultura... Stvaralaštvo srpskih spisateljica na početku XX veka (kanon – žanr – rod) (2012)
- Juliana Jovičić „Strategije i taktike uspešnih žena 19. veka: Na tragu zlatne decenije srpsko- nemačkih veza: Mina i Talfj u privatnoj prepisci“ (2014)
- Mina Karadžić – Vukova miljenica i čežnja pesnika (2014)