Navigacija

Milica Nemanjić Hrebeljanović

1335–1405.
/uploads/attachment/author/171/103_%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%9A%D0%B0_%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0.jpg
Suprug knez Lazar Hrebeljanović
Druga imena kneginja/carica Milica, prepodobna Eugenija, Efrosinija
Datum rođenja 1335.
Datum smrti 1405.
Veze

Lična situacija

Oko 1335. - Poreklom iz svetorodne dinastije Nemanjića, Milica je rođena kao kćerka kneza Vratka Nemanjića, potomka Vukana Nemanjića, poznata i kao supruga kneza Lazara, kneginja, vladarka, srednjovekovna autorka i pravoslavna svetiteljka. Kneginja Milica, ili carica Milica kako je bila opevana u usmenoj narodnoj poeziji, u narodnoj pesmi „Car Lazar i carica Milica” označena je kao kći Jug-Bogdana, istoriografiji nepoznate ličnosti, a u narodnoj epici poznatog oca čuvenih devet Jugovića.

Oko 1353. - Udaje se za kneza Lazara Hrebeljanovića. Imali su pet kćeri: Maru, Draganu, Jelu- Jelenu, Teodoru i Oliveru i tri sina: Stefana, Vuka i Dobrivoja. Dobrivoje je umro još kao dete.

1389. - Posle pogibije kneza Lazara na Kosovu, kneginja Milica, udova „Svetoga kneza”, preuzuma vlast nad srpskom državom, s obzirom da je politički sistem, izgrađivan od 1371, bio ozbiljno ugrožen, a po principu primogeniture, najstariji sin Stefan bio je dečak koji još uvek nije mogao samostalno da vlada. Nije bio presedan da žena upravlja saborom i državom  u ime maloletnog sina. Da bi se posle Kosovske bitke sa Turcima uspostavio vazalni odnos, kneginja Milica, odustavši od Lazareve politike suprotstavljanja, zajedno sa saborom donosi odluku da pošalje svoju kćerku Oliveru na osmanski dvor, u harem sultana Bajazita I. Dramatične crkvene prilike takođe nisu zaostajale za političkim dešavanjima,  s obzirom da nepuna dva meseca posle Kosovske bitke umire patrijarh Spiridon, poglavar srpske crkve koja je pružala veliku podršku knezu Lazaru i pomogla mu da se izdigne među srpskim gospodarima. Dubrovački izvori govore i o nezavidnoj materijalnoj poziciji kneginje Milice i njene dece. Premda je u spoljnoj politici morala da podnosi ogromnu žrtvu, kneginja Milica je nastavila politiku oslanjanja na ideološko i kulturno nasleđe Nemanjića. Camblak ističe njenu osobitu mudrost u pregovorima sa sultanom Bajazitom oko dobijanja dozvole da se mošti Svete Petke prenesu iz Vidina u Srbiju.

1393. - Nakon što je sin Stefan Lazarević preuzeo presto, zamonašila se i dobila ime Jevgenija. Pred smrt primila je monaški zavet velike shime i dobila novo ime Efrosinija (Jefrosinija). Međutim, i pored Miličinog zamonašenja i Stefanovog stupanja na presto, Milica se i dalje u poveljama i poslanicama pominje zajedno sa sinovima sa svim vladarskim prerogativima. 

1398. -  Iako je već monahinja Jevgenija, ipak odlazi Bajazitu da opravda sina Stefana zbog postupka gušenja zavere vlastele i optužbe za saradnju sa Ugrima pri turskom pohodu na Bosnu, što značajno govori o njenim diplomatskim sposobnostima. 

1405. - Umire u svojoj zadužbini, manastiru Ljubostinji, u okolini Trstenika, gde je i sahranjena. Do smrti je zadržala status savladarke. 

 

Mesto boravka Srbija
Mesto smrti Manastir Ljubostinja, Prnjavor
Nacionalnost srpska
Maternji jezik srpski
Bračni status udata
Broj dece 7
Imena dece Vuk, Stefan, Jelena, Mara, Olivera, Teodora, Dragana
Pol dece 2(M), 5(F)
Socijalna klasa kraljevska porodica
Obrazovanje obrazovanje u manastiru
Religija pravoslavlje

Profesionalna situacija

Za savremenike „mužastvena žena” koja je u teškim vremenima morala da primi „muško staranje” o porodici i državi, kneginja Milica zapamćena je u istoriografskim izvorima i narodnoj tradiciji po brojnim ulogama. Prema predanju, kneginja Milica je kćerka Jug-Bogdana, sestra devet Jugovića i svastika Banović Strahinje što govori o voljenosti i ukorenjenosti njenog lika i dela u narodnoj tradiciji i izvan okvira srednjeg veka kao požrtvovane sestre i kćeri, odane supruge i brižne majke.

Život kneginje Milice - monahinje Jevgenije, a samim tim i književni rad, može se podeliti na tri perioda: prvi koji se završava 1389. Kosovskom bitkom, drugi period koji traje do njenog zamonašenja 1393, i treći do smrti velikoshimnice Jefrosinije 1405. godine. Iz prvog perioda, osim pomena u intitulaciji povelje svetogorskom manastiru Lavri iz 1381. godine, kneginja Milica se gotovo i ne spominje, ostavši u senci svog supruga. U drugom periodu, posle Kosovske bitke, Milica u političkom i vladarskom smislu dolazi do izražaja. Uticaj i ugled monahinje Jevgenije ogleda se kroz dubrovačku arhivsku građu, ali i manastirske darovnice. Pred smrt je primila veliku shimu, promenivši ime u Jefrosina (Efrosinija), što je takođe retkost da je žena uzdignuta do tako visokog stepena monaštva.  

Kneginja Milica, a potom monahinja Jevgenija, pokazala je i književni talenat i poznavanje biblijske teologije i liturgijske poezije, te su poznati njeni zapisi „Molitva matere“ i „Udovstvu mojemu ženik“.  Zapis „Udovstvu mojemu ženik“ predstavlja odlomak iz Pohvale knezu Lazaru (1403) koja se nalazila u zborniku zajedno sa Slovom ljubve despota Stefana Lazarevića. Nije pronađen nijedan drugi prepis ove pohvale, a rukopis je izgoreo u požaru Narodne biblioteke Srbije 6. aprila 1941.

Uvođenje molitve kao mikro-žanra povelje čini je bliskom Stefanu Prvovenčanom, a sofiološki i eshatološki motivi drugim srpskim srednjovekovnim piscima, poput Svetog Save i Domentijana. Književni dar pokazala je u pisanju povelja i pojedinih diplomatičkih dokumenata, među kojima se naročito ističu tri: manastiru Visoki Dečani - Povelja monahinje Jevgenije Dečanima i svetogorskim manastirima Velika Lavra i Sveti Pantelejmon koji potpisuje zajedno sa sinovima. Za razliku od žitija, molitva kao podžanr u poveljama nije uobičajen postupak u srednjovekovnoj književnosti, no prvi put se sreće kod Stefana Prvovenčanog u Povelji manastiru Svete Bogorodice na Mljetu, dok se lirski intonirane molitve sreću u poveljama monahinje Jevgenije, a posebnu pažnju zavređuju vešto inkorporirani psalmski motivi kao rezultat njene recepcije bogoslužbene poezije. U povelji koju je kneginja Milica kao monahinja Jevgenija izdala manastiru Svetom Pantelejmonu 1395. godine knez Lazar se prvi put spominje sa epitetom „sveti”. Dečanska povelja iz 1397. godine, pisana na pergamentu, nalazi se u knjizi treće verzije Dečanske hrisovulje Stefana Uroša Trećeg koju je potpisao i Stefan Dušan i nije sačuvana u celini.

Lik kneginje Milice oslikan je u manastirima Ravanica, Ljubostinja, Dobrun, Orahovica, a Srpska pravoslavna crkva proslavlja je 1. avgusta/19. jula zajedno sa sinom, despotom Stefanom.

Izvori:

Mišić, Siniša, Ječmenica, Dejan, ur. Kneginja Milica - monahinja Jevgenija i njeno doba: tematski zbornik: radovi sa naučnog simpozijuma održanog 12. septembra 2014. u Manastiru Ljubostinja. Trstenik: Narodni univerzitet Trstenik, 2014.

Projekat Rastko, dostupno na: https://www.rastko.rs/istorija/spisi_o_kosovu.html

Stevanović, Miladin. Kneginja Milica Hrebeljanović. Beograd: Knjiga-komerc, 2005. 

Hawkesworth, Celia. Voices in the Shadows: Women and Verbal Art in Serbia and Bosnia. New York: Central European University Press, 2000.

Wikipedia, dostupno na: https://en.wikipedia.org/wiki/Princess_Milica_of_Serbia

 

Podatke prikupila i autorku uredila: Marija Bulatović

Profesija autorka religijske književnosti
Jezici na kojima je pisala srpski

Radovi

Članci i drugi sastavni delovi

Čitala je

    * Navedene su samo autorke iz baze